Als 1 mei 1870 de spoorlijn van Groningen naar Meppel in gebruik wordt genomen, is ook het station De Punt aan de huidige Parallelweg nabij de Oude Schoolweg in Glimmen gereed. Een ideale locatie voor een koffiehuis annex café. De eerste die dat begrijpt is de in Glimmen geboren Geert Mulder. Hij koopt in 1869 een stuk grond aan de Zuidlaarderweg en bouwt daarop een woning annex koffiehuis. We kennen dit etablissement nu als de brasserie De Kastanjehoeve.
Maar er zijn meer kapers op de kust. Cornelis Albronda woont vanaf 1866 wat verder naar het zuiden aan de Zuidlaarderweg. Hij is timmerman van professie. In ieder geval vanaf 1882 is hij daarnaast ook herbergier. Zijn café zal later bekend staan als het – inmiddels afgebroken -café Blankeweer in de knik van de Zuidlaarderweg bij de ingang naar het landgoed De Poll. Ik schreef over dit pand eerder al een column (zie www.oldgo.nl). In 1892 koopt Cornelis Albronda een klein perceel grond recht tegenover het station. Hierop bouwt hij vervolgens een woning annex koffiehuis.
De exploitatie van het nieuwgebouwde koffiehuis laat Cornelis Albronda over aan Jacob Heise. Deze is van beroep kleermaker en is in 1895 vanuit Amsterdam naar Glimmen gekomen. Of hij toen direct in het nieuwe pand van Cornelis Albronda is komen wonen, betwijfel ik. Ik denk dat dit een paar jaar later gebeurde. De eerste vermelding van het koffiehuis die ik vond is de volgende aankondiging in het Nieuwsblad van het Noorden van 16 november 1898: “Algemeene Vergadering van de leden der IJsclub ‘Glimmen’ te Glimmen, ten huize van den heer Heise, op Zaterdag den 19 November, des avonds om 7 uur”. Als Anna Timmerman, de vrouw van Cornelis Albronda op 21 februari 1900 overlijdt, komt het binnen de familie tot een boedelscheiding en wordt schoonzoon Willem Rumph, bakker te Beilen, de eigenaar van het pand. Gevolgen voor de exploitatie heeft dat niet. Dat is wel het geval als Heise verhuist naar een nieuw pand, net ten oosten van de spoorlijn. Dit is het in 1933 afgebrande café Bellevue. Overigens is Heise dan alweer verhuisd. Vanaf 1919 is hij eigenaar van café Centraal op de hoek van de Rijksstraatweg en de Nieuwe Kampsteeg in Glimmen. Ook over Bellevue scheef ik eerder een column (zie www.oldgo.nl).
Na het vertrek van Heise verkoopt Willem Rumph het koffiehuis bij het station. Een aantal eigenaren en exploitanten volgen elkaar dan op. Bijvoorbeeld Conraad Meijer in 1910. Hij wordt in de aankoopakte vermeld als kastelein, maar ik vermoed dat hij ook een functie bij de spoorwegen heeft gehad. De grote verandering volgt in 1920. Lucas van Hemmen wordt dan de nieuwe eigenaar. Hij is dan net door brand zijn café De Haardermolen (ook wel bekend als café Witteveen) op de hoek van de Rijksstraatweg en de Viaductweg (nu locatie huize Vreeburg) kwijtgeraakt. Deze Lucas van Hemmen was een kleurrijke figuur die zich op latere leeftijd graag liet aanleunen dat hij de bekende ‘ome Loeks’ was en erin slaagde veel Groningers te doen geloven dat dat echt zo was. Zie over hem mijn column ‘Harense Loeks’ op www.oldgo.nl. Van Hemmen kreeg op 16 augustus 1920 bouwvergunning om het oude koffiehuis af te breken en een nieuw hotel te bouwen. Dat is het hotel Appelbergen op de foto.
Op zijn nieuwe locatie pakt Van Hemmen de zaken groots aan. Hij richt zich niet alleen op de ‘normale’ treinreizigers, maar speelt ook in op nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen. Men krijgt meer tijd om andere dingen te doen dan werken, het toerisme is geboren. En wat is leuker om op je vrije dag te doen dan een tochtje per trein of tram naar de Appelbergen. Uiteraard te beginnen met een aangename verpozing bij het hotel Appelbergen inclusief speeltuin, ezeltje rijden, etc. Behalve hotelier blijft Van Hemmen ook een paardenman. Veel paardenliefhebbers weten hem ook op zijn nieuwe locatie in Glimmen te vinden. Van Hemmen droomt van verdere uitbreiding. Hij koopt in oktober 1924 het terrein Mosterdpot aan de Hoge Hereweg met de bedoeling daar een kiosk te plaatsen en het omliggende terrein in te richten als speeltuin. De gemeente weigert echter mee te werken aan zijn plannen. De reden is mij niet duidelijk. Of wilde de gemeente geen concurrentie met de door de gebroeders Harms in hetzelfde jaar op een naast de Mosterdpot gelegen perceel opgerichte kiosk Appelberg (het huidige paviljoen Appelbergen)? Voor Van Hemmen is de lol eraf in Glimmen. Hij biedt op 16 januari 1926 zijn pand te koop aan: “Het Hotel-Pension "Appelbergen" voorzien van hotelvergunning, met grooten speeltuin, serre, garage, tuigenkamer met betonvloer, en bijgebouw, waarin 5 paardenboxen, een en ander op gunstigen stand en in boschrijke omgeving, staande tegenover 't station de Punt, en aan het eindpunt der electrische tramlijn Groningen-de Punt”. Met de verkoop wil het echter niet vlotten.
Pas in 1932 vindt Lucas van Hemmen in Eibertus Maathuis een volgende eigenaar. Ook hij is een paardenman. De exploitatie door Maathuis is echter geen succes. De sluiting van het station zal daar zeker aan hebben bijgedragen. Hij kan zijn financiële verplichtingen niet nakomen en daarom volgt op 8 februari 1936 een executoriale verkoop. Die verkoop levert een verrassende eigenaar op: Reurt Hazewinkel, eigenaar/uitgever van het Nieuwsblad van het Noorden. De connectie met de paardensport zal zeker aanleiding geweest zijn voor de koop. Hazewinkel verhuurt het hotel namelijk aan Johannes Caspers. Een man met een grote naam als het om de paardendressuur gaat. Caspers organiseert veel activiteiten in het hotel en neemt actief deel aan het sociale leven in Glimmen. Zo bericht het Nieuwsblad van het Noorden op 8 januari 1937: “Gisteravond had ter eere van Prinses Juliana en Prins Bernhard een Oranjefeest plaats in het hotel Appelbergen van den heer Joh. Caspers te Glimmen. Voor dezen avond was geëngageerd een duo en een buikspreker. Het zeer talrijke publiek verkeerde in een echte feeststemming. Alle plaatsen waren uitverkocht, terwijl er na afloop een zeer geslaagd bal was”.
Toch redt ook Caspers het niet. In 1940 neemt Albertus Bosscha het stokje nog kort over, maar deze ziet al snel meer mogelijkheden in Norg dan in Glimmen. De exploitatie als hotel is niet rendabel meer. De volgende advertentie in het Nieuwsblad van het Noorden van 24 december 1941 maakt duidelijk wat de nieuwe bestemming wordt: “Huize Appelbergen. Wij vestigen uw aandacht op dit tehuis, waarin verzorging kunnen genieten hulpbehoevende alleenstaanden en onmaatschappelijken, demente personen en zij die op dieet moeten leven. Eenvoudige degelijke huisvesting. Lichte verpleging. Zoowel mannen als vrouwen en echtparen worden opgenomen. Inlichtingen bij den verplegend bestuurder: Broeder L. Venema, Oude Schoolweg 3 te Glimmen”. Het huis maakt dan waarschijnlijk al deel uit van de Vereniging Protestantsch Christelijk Tehuis ‘Morgenlicht’. Na overname in 1948 van een tehuis in Sappemeer, zijn in het huis te Glimmen alleen nog vrouwen welkom. Volgens het adresboek zijn dat er in 1954 in totaal 30.
Maar in 1962 valt het doek definitief. Het tehuis in Glimmen wordt opgeheven en het gebouw afgebroken. Van het Hotel Appelbergen is niets meer te zien.
De columns ‘Harener Historie’ worden geschreven door Eppo van Koldam. Iedere twee weken verschijnt een nieuwe column. De eerste 78 columns zijn verschenen in het Harener Weekblad. De serie is per 1 april 2020 voortgezet op www.oldgo.nl. Dit is digitale column nr. 95.