Kort geleden verscheen een artikel van dr. Jeroen Benders, historicus en Theo Spek, landschapshistoricus, over ‘Groninger kloostergoed in Drenthe. Overzicht, ligging en economische betekenis’. Dit vormde de aanleiding voor de stichting bezoekerscentrum klooster Yesse om de heer Benders uit te nodigen de 9e Kloosterlezing uit te spreken. Hij deed dit graag, maar het onderwerp werd verbreed tot ‘Gronings-Drentse kloostereconomieën’. Geen dagelijkse kost, al heeft een kloostereconomie veel met voedsel te maken.
 
In Drenthe blijken 64 kloosterboerderijen op de zandgronden te hebben gestaan, de grondsoort waartoe Benders zich in dit kader beperkte. Maar liefst 26 ervan behoorden toe aan Yesse, bijna alle erven lagen op de Hondsrug, eentje bij Veenhuizen.
 
De in vergelijking tot de Groninger klei arme zandgronden, vormden een goede voedingsbodem voor rogge, het toenmalige broodgraan. In 2010 al stelde Henny Groenendijk, toenmalig provinciaal archeoloog, vast dat er op het kloosterterrein in Essen eigenlijk geen roggesporen te vinden waren. Wel bleek al uit diverse oorkonden dat met name rond Borger-Odoorn nogal wat transacties rond rogge plaatsvonden, alhoewel ook vanuit Westerbroek een aantal boeren rogge leverde aan Yesse. Rond 1480 toen er een graancrisis bestond in West Europa, verkocht Yesse rogge aan Selwerd, wat zeker lucratief geweest zal zijn geweest.
 
Een interessante zijsprong kwam voort uit de opmerking dat Groningen stapelrecht had. Allerlei producten moesten eerst op de markt in Groningen aangeboden worden, voordat ze elders verhandeld mochten worden. Het lijkt dan logisch dat die producten eerst in of bij de stad (tijdelijk) opgeslagen werden, in kloosterhuizen. Gelet op de situering van Yesse is het ook denkbaar dat de goederen uit Drenthe, via de Hunze aangevoerd, in het klooster zelf opgeslagen werden. Zou dit een verklaring kunnen zijn geweest dat tot 1589 er voor Yesse geen kloosterhuis / refugium bekend is? Het was een van de vragen die overbleven na afloop van een interessante lezing. Zoals vaker roept ook hier de ene vraag de andere op. En zo zullen we nog lang bezig kunnen blijven de geschiedenis van Yesse in te vullen!
 
Annemiek Bos
 
Dit artikel is verschenen in Haren de Krant april 2025

In deze krant stond op 21 januari dat het Shell station aan de Rijksstraatweg bij het Be Quick terrein een onbemand station gaat worden. Daarmee komt hoogstwaarschijnlijk een einde aan een lange periode van persoonlijke dienstverlening. Wellicht langer dan menigeen denkt.
De NV Bataafsche Import Maatschappij, verkoopkantoor van Koninklijke Shell producten, gevestigd te Den Haag, vraagt op 18 december 1934 bij de gemeente Haren een Hinderwet vergunning aan voor het oprichten van een “electrisch gedreven benzine-installatie” met 2 ondergrondse reservoirs en 2 aftapinrichtingen, op het perceel aan de openbare weg bij het voetbalstadion, zoals wij dat nu nog kennen.
De vergunning wordt verleend op 28 februari 1935 onder de voorwaarde dat het tankstation op 1 januari 1936 operationeel is. Blijkens een notitie van gemeente architect Nieuwenhuis kunnen de voorwaarden dezelfde zijn als die voor het perceel K4499 zijn afgegeven op 13 april 1933. Dat perceel kennen we nu nog als de Total Energies aan de zuidkant van Haren. Dit “vulstation” opende al op 18 augustus 1933. Eigenaar was de heer J. Hüsemann.

Blijkbaar ziet de NV de toekomst op de plek bij het Be Quick terrein zonnig in, want op 20 augustus 1935 vraagt men al uitbreiding tot 5 tanks en 4 aftappunten, plus een electrische hefbrug. De gemeente gaat akkoord en verlangt dat het tankstation dan op 1 juli 1936 operationeel is. Dit zijn aanvraag-, bouw- en oplevertermijnen die heden ten dage nauwelijks meer haalbaar zijn!
Naast benzine zal dan ook gasolie worden verkocht. Tijdens de Duitse bezetting is het tankstation een Wehrmacht Tankstelle volgens schrijver Sipke de Wind in zijn boek Endkampf om Groningen 1945.
Shell Nederland vraagt dan nog in 1954 een vergunning voor de verkoop van autogas (LPG).

Verder is het “business as usual”. Het Shell station komt eind jaren 80 vorige eeuw nog in het nieuws i.v.m. anti-apartheid demonstraties tegen het regime in Zuid-Afrika.
Van het tankstation bestaan voorzover bekend helaas geen historische foto’s uit de beginperiode.
Bijgaande foto geeft nog een ongedateerde fraaie impressie uit (waarschijnlijk) de jaren 50 vorige eeuw. Aan de architectuur werd zeker de nodige aandacht besteed!

Karel Gerbers 

Dit artikel is verschenen in Haren de Krant maart 2025

U kent ze vast, die plassen water in open weiland net ten zuiden van de A28 bij de afrit Haren. De wateren heten de Wolddeelen en het zijn petgaten die overbleven nadat het laagveen hieruit gebaggerd is, zo is ook de visplas Sassenhein ontstaan. De naam 'wold' wijst erop dat hier moerasbos geweest is. De wijk Maarwold ontleent zijn naam aan de Wolddeelen en aan het Maar, het stroompje dat de wijk aan de westzijde begrenst. Er is hier verveend vanaf de eerste helft van de negentiende eeuw tot na 1900. De verveners gebruikten de gewonnen turf vooral zelf, in de bakkerij, de brouwerij, de herberg. De petgaten ontwikkelen zich tot een natuurgebied, het Pieterpad loopt hierlangs.

Wolddeelen bedreigd
Haren heeft net een aansluiting op de huidige A28, het doorgaande verkeer naar Vries en verder, of vanuit Groningen naar het zuiden, hoeft niet meer langs de Rijksstraatweg. Haren maakt in 1970 plannen voor een rondweg buiten de nieuwe wijk Maarwold, een doorgaande route zonder afslagen of fietspaden vanaf het Postillionmotel aan de westkant van Maarwold naar de Ebelsweg en Waterhuizen en zo naar de huidige A7. Dit zou betekenen dat de Wolddeelen verloren gaan en dat de hengelsportclub Sassenhein, met 1400 leden de grootste vereniging van Haren, geïsoleerd wordt. Die is het hier uiteraard niet mee eens. Het landelijk gebied tussen Maarwold en de A28 zou nauwelijks bereikbaar worden. Voorlopig is er geen geld voor de weg, Haren moet ook het zwembad Scharlakenhof en het nieuwe gemeentehuis betalen. In een latere fase wordt door biologen uit Haren, niet door een bureau uit het westen, een rapport opgesteld, Staatsbosbeheer zou
grote stukken willen kopen, het actiecomité „Autoweg Sassenheim weg"  dat ook de protesten van de buurt verwoordt, biedt op de laatste inspreekavond in september 1977 600 handtekeningen aan. Hierna is van de plannen niets meer vernomen.

Ingrid Smit

Dit artikel is verschenen in Haren de Krant februari 2025

Foto Benno.Haarma, Wikipedia

In deze rubriek is vaker over Tuindorp geschreven: ontstaansgeschiedenis, beroepen van vroege bewoners-allen gelieerd aan het spoorwegemplacement Onnen, huizenbouw,  bijzondere nummering van die huizen, enz.

De huidige straatnamen in Tuindorp zijn ontstaan in 1952 op voorstel van B&W. Na een uitgebreide bespreking in de raadsvergadering 15 september 1951 en na enige wijzigingen goed  bevonden waarbij elke straat een eigen huisnummering kreeg. Motivatie van B&W was dat het voor degene die niet heel goed in Tuindorp bekend was zeer moeilijk was om een bepaald huisnummer te vinden omdat de verschillende wegen en paden geen afzonderlijke namen hadden, de nummering 1 tot 132 was kriskras verdeeld afhankelijk van de bouwdatum. Postadres van de huidige Mezenlaan 4, 9753HX  Haren luidde toen Tuindorp 26. Post werd toen vaker (6x per week, 2x per dag) én op het juiste adres, bezorgd door slechts één postbedrijf, de PTT. B&W stelde de volgende namen voor: Waterhuizerweg, Tuindorpweg, Vijverpad en Middenpad. De uitleg was bij Spoorlaan (omdat Tuindorp een schepping is van de Staatsspoorwegen), Blekenweg (heette vroeger in de volksmond Blaiken<Gronings voor bosbessen>steeg vanwege de vele bosbessenstruiken die er vroeger stonden) en Lijsterweg en Eksterlaan (vanwege de volgens het college veel voorkomende vogels in de omgeving).

De gemeenteraad kwam met een aantal opmerkingen.
Omdat men er van uitging dat Tuindorp als ‘plaatsnaam’ zou blijven voortbestaan vond men Tuindorpweg, nr. zoveel te Tuindorp wat te veel van het goede en stelde Meidoornlaan voor vanwege de vele meidoorns die er stonden. Een niet Gronings raadslid vond Blekenweg ongepast en stelde Eikenweg voor.
De ekster kwam heel weinig in Tuindorp voor. Vanwege de ‘schadelijkheid’ werden ze gevangen en voor een gulden verkocht. Daarom werd als alternatief Vinken- of Mezenlaan genoemd.

Oudere inwoners van Tuindorp zagen graag wat geschiedenis vernoemd en dachten hierbij aan de plek waar rond de eeuwwisseling (1900) professor Middendorp gewoond had : Professorsbos of Middendorplaan. B&W antwoordde dat met een beetje ‘fantasie’ het Middenpad als een soort eerbetoon aan bovengenoemde professor kon worden beschouwd hoewel hij eigenlijk heel weinig voor Haren betekend had.
Na stemming werd alleen de Eksterlaan vervangen door Mezenlaan en zou de ‘plaatsnaam’ Tuindorp vervangen worden door Haren, hoewel de PTT nog jaren bleef bezorgen op Mezenlaan 4 te Tuindorp.

GertJan Hakkaart 

Dit artikel is verschenen in Haren de Krant januari 2025