Toen de aarde nog vrijwel woest en ledig was tussen Haren en Noordlaren gingen de gelovigen naar de Katholieke Bartholomeüskerk in Noordlaren. Na 1600 werd die een Hervormde kerk en het interieur witgekalkt. Naast de kerk is uit die tijd overgebleven het eeuwenoude Kerckepad Glimmen - Noordlaren, het verlengde van de Oude Schoolweg, over de Glimmer Es. Vanwege de vooral vroegere band met deze kerk zijn veel Glimmenaren in Noordlaren begraven. Na de Afscheiding in 1834 kwam uit de Hervormde kerk een Gereformeerde kerk voort, door Hendrik de Cock, toen dominee in Ulrum en daarvoor in Noordlaren (1827 - 1829). We springen naar het begin van de 20ste eeuw. De bevolking groeide en men ging kerken in Glimmen zelf.
Kapel
De Hervormden bleven lange tijd naar Noordlaren gaan, maar hielden in de eerste helft van de twintigste eeuw ook diensten in Huize Weltevreden en De Kooikamp in Glimmen. In 1950 kwam er een kapel achter het huis van aannemer Groeneveld, Rijksstraatweg 96, Glimmen, die grond hiervoor verkocht ter hoogte van ongeveer Beukenlaan 61. De kapel kwam als houten bouwpakket van Schiermonnikoog. Het diende daar in de Tweede Wereldoorlog als barak voor soldaten en bunkerbouwers. De fundering werd van steen. Vrijwilligers verrichtten de bouw. Het enige pad om er vroeger te komen ligt er nog, het Kerkepad, parallel aan de Meidoornlaan. De kerkklok werd elke zaterdagmiddag alvast geluid voor de dienst op zondag: kom kom. De kapel is in 2006 gesloopt en afgevoerd naar de stort. De klok is op de Trefpuntkerk gezet.
Gereformeerde kerk
De Gereformeerden kerkten lange tijd in Haren en later in de werkplaats van timmerbedrijf Venema, Rijksstraatweg 26 (ongeveer tussen 1920 en 1950), Glimmen. Ook werden wel diensten gehouden in het stationsgebouw De Punt en in de Christelijk Nationale School (nu Quintusschool). De stoelen stonden voor en na de dienst, net als in de timmerwerkplaats, op zolder. De Gereformeerde architect Egbert Reitsma (1892 - 1976), wonende in Glimmen, ontwierp in 1949 de Gereformeerde kerk aan de Nieuwe Schoolweg 5, Glimmen. Reitsma, geassisteerd door zijn zoon Lammert, gebruikte daarvoor zijn kenmerkende steen uit Kerkdriel.
Samen
Sinds 2005 vormen de Hervormden en de Gereformeerden weer één kerkgemeenschap. De diensten zijn in de voormalige Gereformeerde kerk: de Trefpuntkerk.

Henk Bakker

Dit artikel is verschenen in Haren de Krant december 2024

In 1423 sloot ‘Yesse’ zich aan bij de zogeheten Colligatie van Sibculo. In Sibculo, een dorp onder de rook van Hardenberg (Ov.) werd in 1406 een klooster gesticht door een aantal ‘Broeders des Gemenen Levens’, met andere woorden het waren Moderne Devoten. Deze beweging ontstond in Deventer, de naam die erbij hoort is die van Geert Grote. Hij vond onder meer dat de preek van de priester in de volkstaal uitgesproken moest worden en dat ‘gewone’ mensen onderwijs moesten krijgen. De Colligatie werd in 1418 door drie kloosters gesticht, Yesse was het eerste klooster dat zich daarna aansloot.

In hoeverre dat vrijwillig was? Rond 1400 beleefde het kloosterleven in Noordwest Europa een dieptepunt, kloosterlingen hielden zich slecht aan (in Yesses geval) de Regel van Benedictus. Abt Boyng van Menterne, aanwezig bij de stichting van de Colligatie, moest de afgedwaalde kloosters tot de orde roepen, hetgeen leidde tot de aansluiting bij Sibculo. Aan ene kant betekende dat terug naar de basis, de armoedegelofte was vaak het breekpunt. Maar de opener houding van de Moderne Devoten paste niet bij de cisterciënzers, die na 1423 juist terug moesten achter (of in) het slot.

In de 16^e eeuw verging het veel kloosters slecht in de aanloop naar wat later de Reformatie zou heten, in Groningen de Reductie (1594). Het lijkt er echter op, dat Yesse zich in religieuze zin goed gehandhaafd heeft: in de tweede helft van de 16^e eeuw wordt nog gesproken van ‘een schoon en vroom klooster’. Denkbaar is dat de aansluiting bij Sibculo hier een rol in heeft gespeeld.

Het wereldlijke geweld kreeg na 1500 de overhand, in elk geval in Yesse. Soldaten die Groningen over de Hondsrug naderden, betrokken regelmatig het klooster in de aanloop naar een aanval op de stad. De zusters vluchtten in 1589 naar hun Refugium vlak achter de Herepoort, waar ze in 1594 werden beschoten door mogelijk te Yesse ingekwartierde Schotse soldaten.

Stel je dit eens voor: hoe wrang kan het zijn?

Afb. Oorkonde waarin abt Johannes van Citeaux de keuze van de zusters steunt (1483)

Annemiek Bos

Dit artikel is verschenen in Haren de Krant november 2024

De Dorpskerk van Haren bestaat uit de toren, het schip en het koor en uit nog een bouwdeel, dat in beschrijving en bespreking steeds een beetje onderbelicht is: de Consistorie. Tijd omdat te veranderen. Het bouwdeel is gebouwd in de tijd dat de Kerkenraad van de Hervormde gemeente en het College van Kerkvoogden en Notabelen meer ruimte nodig had om te vergaderen, toen Ons Centrum nog niet bestond.

Daarvoor werd er steeds of bij een van de kerkvoogden of notabelen vergaderd, zo groot was die groep niet. Maar de kerkenraad werd steeds talrijker en het vergaderen bij de predikant thuis kon niet langer, sinds de pastorie was verdwenen bij de aanleg van het nieuwe kerkhof aan de Kerkstraat rond 1850.

Er werd naar oplossingen gezocht en ook gevonden, een consistorie aan de kerk en het koor vast, met een aparte ingang, een vergadergebouw met een zolder waar de administratie kon worden opgeborgen. Een architect werd gezocht en gevonden in de persoon van een bouwkundig medewerker van de gemeente Groningen, de heer Nicolaas Willem Lit, een onderwijzerszoon, geboren in Veenendaal in 1833, overleden in Groningen in 1907. In 1861 trouwde hij met een dochter van een graanhandelaar uit Utrecht. Hij was opzichter van stadswerken, ambachtsschoolleraar en architect te Groningen. Van zijn hand zijn enkele bouwwerken bekend, o.a. het inmiddels verdwenen gebouw, de Loge van de vrijmetselaars aan de Turfsingel, dat hij ontwierp samen met J.A. Mulock Houwer en G. Nijhuis en de verbouwde Hervormde kerk te Warffum.

Het gebouw of consistorie bestaat uit een vergaderruimte, met een toilet en een keukentje en is een aantal jaren geleden opnieuw ingericht. Tijdens of na de oorlog werd de ruimte ook gebruikt als klaslokaal omdat de Duitse of Canadese troepen de school hadden gevorderd. Ongetwijfeld zullen er Harenaars zijn die nog les hebben gehad in de consistorie. Hoewel het gebouw niet erg goed past bij koor en schip is het functioneel in gebruik. Omdat gas en elektra en verlichting nog niet gemeengoed waren, zijn grote ramen toegepast en de detaillering van de bovenzijde van de ramen kan geslaagd genoemd worden.

Gebruik is gemaakt van Wikipedia, de vrije encyclopedie.

Roelof van Wijk 

Dit artikel is verschenen in Haren de Krant oktober 2024

De locatie 

Het huis ligt op een strategische plaats, de Heerweg, nu Rijksstraatweg, was de belangrijkste verbinding van Groningen met de rest van Nederland. De rivier werd druk bevaren, er was een voorde, een doorwaadbare plaats in de Aa. Vlakbij komen verschillende landwegen bij elkaar.  De stad Groningen (her)bouwde hier in 1465 een brug en had het recht hier tol te heffen. De pachter van de tol moest de weg onderhouden. Die weg was uiteraard een onverharde, hobbelige landweg die een gedeelte van het jaar niet te gebruiken was.  De Drentse Aa werd druk bevaren. Zo'n strategische plaats vraagt om versterkingen, Weerdenbras aan de Groninger kant, en waarschijnlijk Oevelgunne aan de Drentse. Er is hier veel gevochten, in de 80-jarige oorlog, in 1945 dwong de vernieling van de brug over de Aa de Canadezen om Groningen niet via de Rijksstraatweg maar via Paterswolde te bevrijden.
Het huis
Jim Klingers heeft bouwkundig onderzoek naar het huis en zijn bewoners gedaan (https://www.klingersbouwhistorie.nl/projecten/de-groninger-punt-grenspost-van-een-stadstaat/) , volgens hem  stond hier vanaf de bouw van de brug een tolhuis waar de reizigers konden eten en drinken en hun paarden verzorgen. De kern van het huidige huis dateert van ongeveer 1680, met een grondige verbouwing zo'n 20 jaar later. Bouwsporen binnen laten zien dat hier eerst een smal huis stond waar een tweede tegenaan gezet is, met op elk deel een eigen puntdak. Midden 19e eeuw zijn  ze verlaagd en onder één dak gebracht. Het fraaie kantwerk van de daklijsten komt niet uit de 18e eeuw maar is in 1933-35 aangebracht. Het rijke verleden is binnen terug te vinden in een bedsteewand en wandschildering. De Groninger Punt was een posthuis, de eerste verplichte stop voor de postkoets uit Groningen naar Zwolle en verder, en voor de postkoets naar Lemmer, met aansluiting op de boot naar Amsterdam. 
In 1854 werd de Punterdijk verhard en kreeg de naam Rijksstraatweg, de tol verviel in dat jaar. Het huis wordt nu particulier bewoond.

Ingrid Smit

Dit artikel is verschenen in Haren de Krant september 2024