Waterhuizen ligt op de plaats waar de Hunze in het oude Winschoterdiep uitmondt. Het was vroeger de standplaats van de stadsopzichters van het vervoer van de turf uit de venen van Kropswolde en Westerbroek.

 

Waar eerst drie boerderijtjes stonden, 's winters omringd door water, ontstond bedrijvigheid. In 1930 waren er zo’n 20 scheepswerfjes. Er kwam een schooltje, winkels, een café, een levendig dorp.  Toen de school opende waren er 45 leerlingen, bij de sluiting in 1976 rond de tien. Het dorp was ontvolkt geraakt, er waren nog twee werven. Dwarshellingen, de schepen plonzen met de lange kant in het water, wat een hoge golf geeft die vaak over de Winschoterweg, die als een dijk langs het diep ligt, de veel lager gelegen polder in stroomt.

 

In 1964 kwam een gemeentelijke herindeling in zicht, te effectueren per 1-1-1969. De kern Waterhuizen was verdeeld over 3 gemeenten: Haren, Hoogezand-Sappemeer en Noorddijk. Waterhuizen moest onder één gemeente, maar welke? Noorddijk kwam niet in aanmerking, deze gemeente zou opgaan in Groningen. Haren legde een claim gezien de scheepswerven op haar gebied, wij bieden een goed klimaat voor de industrie.  Hoogezand hield zich wijselijk stil, in het plan van Gedeputeerde Staten ging Waterhuizen naar deze gemeente. Er stond een nieuwe speler op: de stad. Groningen had een enquête gehouden waarin de overgrote meerderheid van de inwoners van Waterhuizen voor aansluiting bij de stad koos. Reactie van Hoogezand: is dat ook gevraagd aan de inwoners van de te annexeren gemeenten Noorddijk en Hoogkerk? De directies van de twee overgebleven werven waren tegen Hoogezand, voor Groningen of desnoods Haren. De discussie sleepte zich voort, de uitkomst is bekend; Waterhuizen hoort nu bij Hoogezand-Sappemeer.

 

En hiermee verloor Haren weer een stukje grondgebied en industrie, net als in 1915 toen Helpman met de hoefijzerfabriek naar Groningen ging.

De inhoud is gebaseerd op berichten uit het Nieuwsblad van het Noorden, te vinden via Delpher.

 

Ingrid Smit voor de Harense Historische Vereniging Old Go

Dit artikel is gepubliceerd in Haren de Krant september 2021

 

 

Wandelend met de honden in het Quintusbos komt men een aantal bomen tegen met inkervingen in de bast. Het gaat dan hoofdzakelijk om oude beuken die vanwege hun gladde bast gemakkelijk te kerven waren. Hierover pratend met een passerende leeftijdsgenoot (we zijn beiden 70+) kwamen de herinneringen boven: hoe je als pakweg 12-jarige jongen een zakmes had waarmee je allerlei dingen kon doen (aan het gebruik als steekwapen dacht men toen niet) zoals het snijden van een fluitje uit vlierenhout of een bootje uit de bast van een spar. Maar ook was het een onmisbaar stuk gereedschap om een wilgentak tot boog te maken en riet tot pijlen te snijden. Of een om ‘buis’ te maken van fluitenkruid, een soort blaaspijp, om krantenpapieren pijltjes mee te kunnen schieten (de rijkeren onder ons gebruikten daar een stuk plastic elektriciteitsbuis voor waarvan ook de hoelahoep gemaakt werd). Maar het mes werd ook gebruikt om ‘landjepik’ (in zand werden de contouren van een land getekend en door het mes op een bepaalde manier te gooien kon men stukken land veroveren) te spelen, een soort voorloper van het nu zo populaire spel Risk.

 

En met een beetje fantasie zou men het bastkerven ook als een voorloper kunnen zien van de hedendaagse viltstifttekeningen en graffiti; bekijk de inkervingen in het Quintus-bos maar: de hartjes met een pijl er door heen met aan de punt van de pijl de initialen of zelfs de volledige naam van de jongen en bij de veer die van het meisje. “……………was here” met een datum is een veel voorkomende inkerving maar zelfs populaire omschrijvingen van geslachtsdelen werden niet geschuwd, een soort bliksemschicht en ook op verschillende bomen steeds hetzelfde naamvignet.

 

En net zoals graffiti gebruikt wordt om te protesteren of een statement te maken gebeurde dat 80 jaar geleden ook al want tijdens de Tweede Wereldoorlog kerfde iemand OZO (O ranje Z al O verwinnen) in verschillende bomen evenals ergens Oranje Boven. Hoe wrang en wreed is het dan dat in datzelfde Quintusbos drie verzetsstrijders werden gefusilleerd. Hun namen staan niet in een boombast gekerfd maar zijn op de fusilladeplaats in graniet gesneden.

 

Gertjan Hakkaart voor de Harense Historische Vereniging Old Go 

Dit artikel is gepubliceerd in Haren de Krant augustus 2021.

Glimmenaren en mensen uit de wijde omgeving kennen de plek wel: de Mosterdpot in Appèlbergen. Maar die naam?! Waar komt die veldnaam (toponiem) vandaan? Veldnamen, tegenwoordig gebruikt men kadastrale aanduidingen. Dan blijkt dat een leuke relatie gelegd kan worden met de uitdrukking: "Weten waar Abraham de mosterd haalt." Maar eerst iets over de geschiedenis van het terrein.

 

Mosterdpot is een rond terrein aan de Hoge Hereweg in Glimmen, vlakbij het paviljoen Appèlbergen. De naam bestond tenminste al begin twintigste eeuw.

Het perceel was in den beginne een hooi-/groenland en soms een graanakker. Sinds 1930 is het ingericht als sportterrein. Zonder voorzieningen, soms modderig en met een slecht onderhouden grasveld. De Groninger-Harense Hockey Club Groningen (GHHC, opgericht in 1926) speelde er in de 30/40er jaren, vanaf het begin werd er gevoetbald, de windhondenvereniging hield er wedstrijden (1954), er waren kinderspelen op 30 april en er was "pedagogisch voetbal" georganiseerd door de Harener Politiesportvereniging voor de jeugd "ter bevordering van de sportiviteit" (rond 1958). VV Glimmen speelde er jarenlang (vanaf 1967) en de scholen uit Glimmen sportten er bij mooi weer.

 

Er gaan meerdere verklaringen rond over de naam. Ook deze krant vroeg het zich af (26 juni 2020). Er zou mosterd verbouwd zijn (geen aanwijzingen voor), oeverzwaluwen in de zandwand poepten mosterdkleurig (is niet zo) en de vorm lijkt op een mosterdpot (met een beetje fantasie). Maar mosterd kan ook een verbastering zijn van: mostaard, musterd, mutsaard en dat betekent: takkenbossen, brandstapel. Mutsen betekent knotten, afhakken.

 

Daarom dacht ik: deze plek heeft te maken met takkenbossen, met mutsaards en heeft daarom de veldnaam Mosterdpot gekregen. En toen kwam mijn zus met een definitief bewijs uit het archief van Old Go: een foto met twee mannen op de Mosterdpot met een takkenbos tussen hen in! Dit verklaart ook de uitdrukking "Weten waar Abraham de mosterd haalt." Hij had een mutsaard - takkenbos- nodig om zijn zoon te offeren (Genesis 22 vers 6). 

 

Henk Bakker voor de Harense Historische Vereniging Old Go

Met dank aan Ali Bakker, oprichter van Old Go

Belangrijke bron: Nieuwsblad van het Noorden

Foto Beeldbank Groningen/Old Go 

Dit artikel is gepubliceerd in Haren de Krant juni 2021.

‘Lang geleden’, maar nog levend in de herinnering van nu levende mensen waaronder ikzelf, was Essen een ‘boerengehucht’. Dit mag wat negatief klinken, maar zo werd er in die tijd door velen naar gekeken. Boeren en tuinders vormden het leeuwendeel van de bewoners. Een achtergebleven gebiedje in het welvarende Haren, waar toentertijd geen mens naar toe wilde. In de 50-er jaren had men nog geen toiletten met waterspoeling en waren de pompen nog in gebruik. De koeien werden met de hand gemolken, bijna iedereen had wel kippen, een hond, een of twee geiten, een bleekveldje…  Vrouwen werden aangesproken met ‘vrouw’ en de mans achternaam, en dat vond men heel gewoon.

 

Op zich was dit niet uniek. Maar Essen was voor het gevoel van de inwoners een vergeten gebied, waar misschien wel daardoor vooral het gevoel van saamhorigheid overheerste. Vooral hooien, toen zo weers- en daarmee tijdsgebonden, werd veel samengedaan. Iedereen die kon hielp mee, aan het eind wachtte de borrel natuurlijk. Behalve dat, iedereen die hulp nodig had deed nooit vergeefs een beroep op de buren.

 

Hoe anders is dat nu! Aan alle kanten rukt de bebouwing op. De groene long van Haren is ondanks andere beloften meer volgebouwd dan ooit verwacht. Sportvelden liggen om de hoek, industrieterrein Duinkerkenstraat en verder zuidwaarts richting Essen vormen al jaren een lelijk uitzicht. Het opstelterrein verkleint opnieuw de ruimte, hoewel het wandelpark velen uit de omgeving van Haren en Helpman een plezierige wandeling in de buurt biedt. Essen verliest haar eigenheid en rust. Nu Haren gemeente Groningen is geworden en het noorden zichzelf enorme bouwambities wil opleggen neemt bij veel bewoners de onzekerheid over verdere insluiting toe. 

Essen, hoe verder?  

 

Annemiek Bos voor de Harense Historische Vereniging Old Go

Dit artikel is gepubliceerd in Haren de Krant mei 2021.