In het bezoekerscentrum van klooster Yesse is een min of meer verdwaalde kanonskogel te zien, die kenners toeschrijven aan ‘Bommen Berend’. Regelmatig reageren mensen met herkenning: “oh ja, natuurlijk, 1672, Yesse tussen Haren en Stad, logisch.” Leuk, maar niet waar, al was het maar omdat er in 1672 al lang geen klooster meer was. En detail: de kogel is niet op het kloosterterrein gevonden.

 

Nu we dit jaar GO350 vieren, brengt dit me op een ander jaartal precies 100 jaar daarvoor: 1572, het jaar waarin de grondslagen voor de Staat der Nederlanden werden gelegd .Hiermee werd de seculiere macht vergroot ten koste van de religieuze macht. De strijd tussen katholiek en Hervormd (‘gereformeerd’) was al langer gaande en hield ook toen niet op.

 

In 1568 begon De Opstand, het begin van wat uiteindelijk de Tachtigjarige oorlog zou worden.

Graaf Lodewijk van Nassau, broer van Willem van Oranje-Nassau moest een einde maken aan het schrikbewind van de Spaanse Alva.

In dat jaar tekent Pierre Lepoivre een (omstreden) kaart, een militaire schetskaart die laat zien dat er rond Essen, weergegeven als klooster, een heus bastion zou zijn. Of dit ooit echt gebouwd is, is onzeker. Wie zich er wilde verschansen is evenmin bekend. Misschien wel Lodewijk, die de poort van Groningen uiteraard gesloten vond en die het ook nooit gelukt is de stad in te nemen?

 

Maar ook tegenstander Alva had voornemens, namelijk om de belangrijkste steden in de Nederlanden van citadellen te voorzien. Hij beschouwde Stad en Lande als een in de oorlog veroverd gewest en trad ook op die manier op. De magistraat van Groningen had de aanleg van de dwangburcht van Alva vlak buiten de Herepoort, maar te slikken. 

Kort gezegd: vóor 1672 had Nederland al een 80-jarige oorlog achter de rug, amper 25 jaar later stond in Groningen Bisschop Bommen Berend voor de poort. 

En liet een kogel achter voor Yesse… 

Annemiek Bos voor de Harense Historische Vereniging Old Go

Dit artikel is geplaatst in Haren de Krant november 2022.

Wie waren ze, het interessante en creatieve maar tegenwoordig nog weinig bekende echtpaar: Sevensma en Sevensma-Themmen?Ze woonden in het rietgedekte huis aan de Meentweg 1, Glimmen, dat in hun opdracht in 1934 is gebouwd, tien jaar na hun huwelijk. Het kreeg de inspirerende, maar ook eigenlijk onbekende naam: 't Huys ten Brinck.

 

Ze waren zeer godsdienstig: gereformeerd, kregen drie kinderen en reden in een Saab. Het echtpaar verhuisde midden jaren 60 naar Apeldoorn. Beiden zijn begraven op de Eshof, Haren. Moeder en de vroeg overleden zoon in graf 03/01/G/03, vader in graf 03/03/Z/09. Gezina (Gé) Sevensma-Themmen (Groningen 14-8-1896 – Apeldoorn 18-12-1967), deed een opleiding aan de Kweekschool met den Bijbel en werd lerares aan de Industrieschool voor meisjes.

 

Ze begon haar schrijverscarrière bij het christelijke weekblad De Spiegel (uitgegeven tussen 19061969). Tegen de Emmer Courant zei ze in 1954 dat “een verhaal meestal onbewust klaar ligt in de schrijver.” Later ging ze boeken schrijven met een duidelijke christelijke inslag. Haar inspiratie voor de meisjesboeken zal ze gevonden hebben in haar dagelijkse omgang met meisjes, als lerares. Door haar bekendheid als schrijfster werd ze gevraagd in heel Nederland, kwam in de redactie van o.a. het christelijk maandtijdschrift Kentering (1924), het blad voor christelijke jongelui, en gaf, door heel Nederland, lezingen en voordrachten. Op de landelijke radio, NCRV, heeft ze in juni 1934 in een “literair halfuurtje” over de “vrouwenbeweging in den roman” verteld.

 

Volgens het Nieuwsblad van het Noorden had ze een “boeiende manier van vertellen” en volgens De Zondagsbode (1929) “steekt ze ver boven het middelmatige uit.” Volgens de Emmer Courant (1954) “bleven (tijdens lezingen) de meegebrachte breiwerken in de schoot rusten.” Haar boeken lagen vroeger in bibliotheken, boekwinkels en bij de Vereniging ter bevordering van Christelijke Lectuur (VCL).

 

Wybren Sipke Sevensma (Sneek 13-10-1896 – Apeldoorn 19-4-1974) was leraar aan het meisjesnijverheidsonderwijs te Groningen. Ook hij schreef, o.a. een boek over kostuums: “Beknopte geschiedenis van het kostuum, met de ontwikkeling van het kostuum van vroeger tot 1950”, met veel door hem zelf gemaakte illustraties: een belangrijk boek voor het nijverheidsonderwijs. Ook schreef hij o.a. het boek: “Ethisch-Aesthetisch” (1930), dat Klaas Heerema, pseudoniem van de dichter en taalkundige Muus Jacobse (19091972), recenseerde. Als filosofische verhandeling vond de recensent het interessant en prettig om te lezen, maar Sevensma slaagde echter niet in zijn poging om christelijke kunstcritici een leidraad te geven voor de toepassing van de begrippen ethisch en esthetisch in alle kunsten.

 

Hun zoon, IJsaäk Wybren (1-10-1925 – 23-8-1952) was marine-officier en verscheen vaak in vol ornaat in de kerkdienst. Hij stierf al op 26-jarige leeftijd aan jeugdkanker en is met militaire eer begraven. De stoet liep met de lijkkoets en begeleid door een marinierskapel vanuit het ouderlijk huis over de Rijksstraatweg naar de Eshof. 

 

Henk Bakker voor de Harense Historische Vereniging Old Go

Foto: ZB Krantenbank Zeeland, Maas- en Scheldebode, 23 februari 1935, p. 6.

Dit artikel is geplaatst in Haren de Krant oktober 2022.

Het thema van de Open Monumentendag van 2022 is 'duurzaamheid'. In dit kader bood Old Go een wandeling aan door het Noordlaarderbos, en een door het Quintusbos. Het lijkt een modern thema, maar ook in 1912 had men het hierover.

 

Aan het einde van de negentiende eeuw kwam het dagtoerisme vanuit Groningen naar Appelbergen op gang. Het gebied was goed bereikbaar, met de trein via een station in Glimmen, met de tram, met de fiets terwijl het ook niet meer dan twee uur lopen was. Met de komst van kunstmest waren de woeste gronden niet langer nodig voor de schapenmest en ze werden op grote schaal met bomen beplant. Appelbergen was een laatste restant als écht' heideveld, met grote vochtige stukken als het  Groote Veen. Ook Appelbergen veranderde geleidelijk van karakter: was eerder de begroeiing laag, nu er geen schapen meer graasden konden de zaailingen van den en eik uitgroeien tot verspreide bomen.

 

In de opkomstjaren van de natuurbescherming stelde een betrokken spreker in 1912 op een vergadering van De Centrale een punt aan de orde: Gronings natuurschoon en hoe dit te bewaren. Veel is al verloren gegaan. De stedelingen zijn afhankelijk van de welwillendheid van landgoedeigenaren die hun terrein openstellen, maar dat kan veranderen, een bordje 'verboden toegang' kan zomaar verschijnen, wilde terreinen kunnen gecultiveerd worden. 'Hoelang zullen de Appelbergen nog vrij zijn? Moeten we niet overgaan tot aankoop en beheer, zoals het aanleggen van een fietspad?

 

Zover is het niet gekomen. In 1915, midden in de eerste wereldoorlog, heeft Defensie het terrein aangekocht als oefenterrein voor het Groningse garnizoen. Sommige eigenaren wilden meewerken, andere werden desnoods onteigend. Appelbergen is gebruikt voor oefeningen kaartlezen, niet voor zware oefeningen. Anders dan gevreesd bleef het gebied meestal openbaar toegankelijk zoals blijkt uit de aanwezigheid van een kiosk in 1920.

Ergens in de negentiger jaren is het terrein overgegaan van Defensie naar Staatsbosbeheer.

 

Ingrid Smit voor de Harense Historische Vereniging Old Go 

Dit artikel is geplaatst in Haren de Krant september 2022.

Grote delen van het archief van de voormalige gemeente Haren zijn terug te vinden op internet.

Deze informatie komt uit het politiereglement van 1864, zo’n 150 jaar geleden.

 

In hoofdstuk III worden de aard en de duur van persoonlijke diensten waartoe ingezetenen volgens wetgeving kunnen worden opgeroepen genoemd:

-bij brand en brandgevaar

-bij dijkdoorbraak of overstroming of gevaar daarvan

-zamenscholing (spelling 1864) of oproer of gevaar van het laatste

-versperring van wegen en wateren

-te houden nachtwachten bij toerbeurten

-het doen van verpligte (spelling 1864) nabuurdiensten

-het doen van boer-werken waar die gebruikelijk zijn.

 

De oproeping wordt gedaan door het kleppen van de klok en geldt voor mannen van 18-65 jaar.

De eerste vier diensten zijn niet afkoopbaar of door plaatsvervanging te regelen, voor de laatste drie diensten is er wel een plaatsvervanging geregeld.

Het niet nakomen van de verpligting wordt gestraft met een boete 10-25 gulden of 1-3 dagen gevangenisstraf.

Iets meer over de nabuurschappen en nabuurpligten.

 

Iedere wijk, er zijn er 3, in de gemeente is in afdelingen verdeeld, elk aangeduid met een hoofdletter, en zo’n afdeling, in totaal gaat het om 13 stuks, is een op zichzelf staande nabuurschap die een wijk- of buurtmeester hebben die door het gemeentebestuur aangesteld wordt en die toeziet op de naleving en uitvoering van de pligten. Onder die nabuurpligten wordt verstaan  het verlenen van persoonlijke hulp en bijstand door ingezetenen onderling, bij sterfgevallen, in nood en dergelijke omstandigheden.

 

In het reglement wordt uitgebreid beschreven welke personen ‘nabuur’ zijn en in welke volgorde. En los van de bepaling dat alleen mannen deze pligt hebben wordt er voor de vrouw in barensnood een uitzondering gemaakt, vier naburige gehuwde vrouwen of weduwen zijn verpligt om haar bij te staan.

Vroeger was alles beter verzuchten oudere mensen vaak, dat is maar ten dele waar maar dit reglement laat een grotere betrokkenheid op elkaar, al dan niet bij wet ‘afgedwongen’, zien dan vandaag de dag het geval is.

 

Gertjan Hakkaart voor de Harense Historische Vereniging Old Go