Een verschrikkelijk ongeluk

Professor Dr. H.W. Middendorp, verbonden aan de Universiteit van Groningen als eerste hoogleraar  in de ontleedkunde, was in het bezit gekomen van een buiten  te Haren, ‘de Koepel’ genoemd. Het was gelegen op de plek waar later de Harense wijk Tuindorp werd gebouwd. 

De entree was gelegen direct na de spoorwegovergang in de ‘grindweg’ naar Onnen, nu de Onnerweg en had een vijver waarin een eilandje en waarop en tuinhuisje was neergezet. De professor gebruikte het buiten als mogelijkheid om even zijn werk te verlaten en te vergeten en tot rust te komen; hij kon dat in Groningen niet, zijn woning was gelegen aan wat nu de Emmasingel heet, een drukke verbindingsweg langs het water.

De professor was niet getrouwd en had een hulp, Nicolaas de Boer, die net als de professor van paarden hield, hij was evenals de professor afkomstig van Steenwijk en had als cavalerist in het leger gediend en was dus goed op de hoogte hoe met paarden om te gaan en er voor te zorgen.

Samen reden ze dan naar Haren en vervolgens reed de knecht met twee paarden weer terug. En als de professor volgens afspraak weer naar huis wilde reed de knecht met twee paarden naar Haren en reden ze samen weer terug.

Op een van die terugreizen, op een vrijdagavond 24 mei 1889, rond 10 uur gaf de 32-jarige knecht zijn paard de sporen en verhoogde zijn snelheid en hoewel de professor hem nog waarschuwde, reed de knecht op ca 100 meter van huize De Kamp op de hoek van de Rijksstraatweg en de Esserweg tegen een laaghangende tak van een boom aan. 

De gevolgen waren vreselijk, de knecht stortte van zijn paard en overleed ter plaatse aan zijn verwondingen, de professor was zeer ontdaan en met zijn knecht begaan, hij kon niet anders dan het overlijden constateren.

Veel later had de professor opnieuw een knecht, maar nu met een strenge instructie: hij moest naast de paarden lopen. En dat het dan langer duurde voor dat hij in Haren was vond de professor niet van belang. Heel oude mensen in Haren wisten nog dat ze wel eens iemand zagen lopen met twee paarden, maar snapten niet altijd waarom dat was.

Roelof van Wijk voor de Harense Historische Vereniging Old Go
Dit artikel is verschenen in Haren de Krant maart 2023

 

 

 

Recreatie aan het Paterswoldsemeer

Het Paterswoldsemeer is geen natuurlijk meer maar ontstaan door vervening. Vanaf eind 18e eeuw is de vervening gestart vanaf de Hoornsedijk door Friezen, de naam Friescheveen voor het gebied aan de andere kant van de Meerweg herinnert hier nog aan.

De vervening duurde tot begin 20ste eeuw: scheepsbouwer Visser die zijn werf had in de zuidwesthoek van het meer heeft als kind nog meegeholpen. De pramen die daarbij gebruikt werden hebben geleid tot de inmiddels verdwenen scheepswerven van Visser en Helder.

Met de komst van de omnibus en paardentram begin twintigste eeuw werd het gebied voor stadjers aantrekkelijk, er kwam horeca en hotels, de verveners ontdekten dat er meer viel te verdienen met het verhuren van bootjes. De watersport kreeg een impuls toen het meer rechtstreeks toegankelijk werd vanuit het Noord-Willemskanaal, voor die tijd werden bootjes over de dijk getild. Het sluisje was afgestemd op de boot van de familie van grootindustrieel J.E. Scholten, eigenaar van de Paalkoepel en medeoprichter van de watersportvereniging. De speeltuin De Twee Provinciën was een geliefd doel voor schoolreisjes waarbij een rondvaart over het meer een vast onderdeel was.

Om het meer stonden veel vakantiehuisjes, de oevers waren maar heel beperkt toegankelijk. Eind jaren vijftig werd het meer te klein, de gemeenten Haren (waar het grootste deel van het meer in lag), Eelde-Paterswolde en Groningen richtten het Meerschap op met een nieuwe visie op de recreatie: uitbreiding van het meer, toegankelijk maken van de oevers, recreatie voor 20.000 mensen. Daarvoor moesten de vakantiehuisjes verdwijnen of verplaatst worden wat begrijpelijkerwijze op verzet van de eigenaren stuitte.

Het begon met de Hoornseplas. Een zwemplas, die aanvankelijk los lag van het meer en die nu van de noordelijke uitbreiding van het Paterswoldsemeer, het Hoornsemeer, gescheiden wordt door de Nijdam, genoemd naar een zeer talrijke familie van Friese verveners.
 

Ingrid Smit voor de Harense Historische Vereniging Old Go
Dit artikel is gepubliceerd in Haren de Krant februari 2023

 

 

Gegraven vaarwegen in de gemeente Haren

De dorpen Noordlaren, Onnen en Haren hebben alle drie via een kanaalverbinding (gehad) met ruimer vaarwater, het Zuidlaardermeer, het Drentse Diep en het Noord-Willemskanaal. Omdat Glimmen zo dicht bij de Drentse Aa lag was daar geen aparte vaarverbinding nodig. Over water vond verreweg het meeste vervoer plaats totdat er een goed en ruim opgezet wegennet was. 
 
Te beginnen in Noordlaren waar een bestaande sloot naar het Zuidlaardermeer gekanaliseerd werd, er een haventje aangelegd werd en een veerhuis gebouwd aan de Meester Koolweg, dit alles in het begin van de 19de eeuw.
 
In Haren werd rond 1860 een haventje aangelegd op de plaats van de oude brandweerkazerne en een kanaal gegraven langs de Meerweg naar het pas geopende Noord-Willemskanaal. In  de eerste helft van de vorige eeuw diende het haventje ook als ‘drekstoup’ een plek waar vuil en urine maar hoofdzakelijk ontlasting vanuit de ‘tonnetjes’ in een ‘strontpraam’ werd gestort.
 
In Onnen heeft het gegraven kanaal, de Onnervaart, alles te maken met de drooglegging van de Onnerpolders begin 1900 waarbij er twee voorstellen lagen om het overtollige water af te voeren: via een ringvaart of via een te graven vaarwater naar Onnen vanaf het Drentse Diep met een schutsluis aldaar vanwege de verschillende waterniveaus. Nu moeilijk meer voor te stellen maar de sluis was ruim bemeten en groot genoeg om schepen van rond de 60 ton te schutten, de gemiddelde grootte van binnenvaartschepen in die tijd.
In 1915 meert het eerste schip af in het haventje van Onnen hetgeen gepaard gaat met een groot feest waarbij de schooljeugd een welkomstlied zingt:
“Hoera de vreugde stijgt ten top-Hijs allen vlag en wimpel op en laat weerklinken ’t vrolijk lied uit aller mond-Daar komt een schip met mest belaan. Hij brengt ons d ’eerste lading aan. ’t Is feest bij de Onnervaart”.
 
Behalve mest waren turf, wierdegrond, riet, pulp en steen en later kolen de meest vervoerde artikelen op de kanalen.
Het kanaaltje in Noordlaren bestaat nog steeds en het veerhuis valt nu onder monumentenzorg.
Bij de aanleg van de A28 in de zestiger jaren van de vorige eeuw zijn het kanaal en het haventje van Haren gedempt, in de beschoeiing van het Noord-Willemskanaal valt bij goed kijken de uitmonding nog te zien op het einde van de Meerweg.
De sluis in de Onnervaart verkeerde in de begin vijftiger jaren van de vorige eeuw in een zodanig slechte toestand dat herstelwerkzaamheden noodzakelijk waren maar omdat amper meer gebruik gemaakt werd van de Onnervaart werd tot afbraak en dempen besloten.
Er is een werkgroep Onnervaart Open die de oude situatie in ere wil herstellen. 
 
Gertjan Hakkaart voor de Harense Historische Vereniging Old Go
Dit artikel is geplaatst in Haren de Krant januari 2023

Reigers op de Wolf

Een jaar of 12 geleden mocht ik voor de vergadering van de nog jonge historische kring Old Go een lezing houden. Mijn  verhaal van mij ging over het volgende. Huize de Wolf, aan de Rijksstraatweg 76 is een bekende villa, maar wat hebben reigers daarmee te maken, anders dan dat die dieren in de gracht rondom het gebouw naar voedsel zoeken ? 
 
Om daarop een antwoord te kunnen geven was onderzoek nodig. De herberg de Wolf werd rond 1815 verkocht en nadat de herberg was gesloopt, werd er een nieuw buitenhuis gebouwd. De familie die dat liet doen was de familie Reiger, ze woonden eerst in de stad Groningen. Voor mr. Albertus Reiger die auditeur-militair was geworden en vaak ook bij de krijgsraad in Assen moest zijn, leek het wel goed ergens tussen in naar een woning te zoeken. Nadat een nieuw buitenhuis in 1819 gereed was gekomen verhuisde het gezin Reiger naar Haren en noemde het huis Huize de Wolf naar de herberg die er daarvoor stond.  
Mr Albertus Reiger was geboren in 1780 in Leeuwarden, studeerde rechten en werd advocaat. Hij huwde in Groningen met Laurentie Sijpkens dochter van predikant en hoogleraar Henricus Sijpkens en Elisabeth Huber. Er werden een achttal kinderen geboren, zodat het een flink huis werd. Reiger kocht er nog een ‘kamp ‘ land bij, zodat er ook ruimte om het huis ontstond voor een tuin.  Naast zijn werk voor de krijgsraad was Mr. Reiger  lidmaat van de Hervormde Gemeente van Haren en kerkvoogd en soms bespeelde hij het orgel in de kerk. 
 
Helaas overleed Mr. Reiger vrij jong in 1831. Hij werd begraven naast de Dorpskerk, de steen op zijn graf is nog steeds te zien. Ook twee van zijn kinderen overleden, en werden naast hun vader begraven, de dekstenen op hun graven zijn nog steeds aanwezig. 
Nadat ook mevrouw Reiger-Sijpkens was overleden werd het huis in 1855  te koop aangeboden. Volgens de verkoopadvertentie ging het om: “Eene zeer aangename aan de straatweg op korte afstand van Groningen bij Haren gelegen buitenplaats, bestaande uit een logeabele heerenbehuizing met schuur en stalling, wel aangelegde tuinen met daarin een kamp bouwland, tezamen groot één bunder, acht en zeventig roeden en tachtig ellen”. 
Er bestaat een schilderij van het huis tussen 1824 en 1891 en een foto ervan is opgenomen in de beeldbank van het archief in Groningen.
 
Roelof van Wijk voor de Harense Historische Vereniging Old Go 
Foto afkomstig van de Beeldbank
Dit artikel is geplaatst in Haren de Krant november 2022.

Subcategorieën

Old Go

De Harense Historische Vereniging Old Go is opgericht in januari 2010 en houdt zich bezig met de geschiedenis van de voormalige gemeente Haren. De gemeente bestond uit de dorpen Haren, Glimmen, Onnen en Noordlaren en de buurtschappen Essen, Dilgt en Hemmen. Op 1 januari 2019 is de gemeente Haren in het kader van de gemeentelijke herindeling samengegaan met de gemeenten Groningen en Ten Boer. 

Gevarieerd aanbod

Lezingen en excursies

Organisatie Open Monumentendag 

Uitgave van Harens Old Goud, 2x per jaar, een tijdschrift met een breed aanbod van artikelen en oude foto's

Publicaties in Haren de Krant

Presentatie en promotie op evenementen.

Info-centrum

Kom eens langs in het Info-centrum van Old Go! Elke eerste donderdag van de maand kunt u van 14.00 tot 16.00 uur bij ons terecht voor inzage in ons archief. We hebben een luisterend oor voor uw (oude) verhalen met of zonder foto’s. Voor vragen en informatie kunt u mailen naar info@oldgo.nl. Het adres is: Oude Brinkweg 12A, Haren; de trap op naar boven.   

Contact

Wilt u lid worden?  Zie ons aanmeldingsformulier. 

Heeft u een algemene vraag of opmerking:  info@oldgo.nl

Wilt u een artikel of foto's aanbieden voor Harens Old Goud: redactie@oldgo.nl