Recreatie aan het Paterswoldsemeer

Het Paterswoldsemeer is geen natuurlijk meer maar ontstaan door vervening. Vanaf eind 18e eeuw is de vervening gestart vanaf de Hoornsedijk door Friezen, de naam Friescheveen voor het gebied aan de andere kant van de Meerweg herinnert hier nog aan.

De vervening duurde tot begin 20ste eeuw: scheepsbouwer Visser die zijn werf had in de zuidwesthoek van het meer heeft als kind nog meegeholpen. De pramen die daarbij gebruikt werden hebben geleid tot de inmiddels verdwenen scheepswerven van Visser en Helder.

Met de komst van de omnibus en paardentram begin twintigste eeuw werd het gebied voor stadjers aantrekkelijk, er kwam horeca en hotels, de verveners ontdekten dat er meer viel te verdienen met het verhuren van bootjes. De watersport kreeg een impuls toen het meer rechtstreeks toegankelijk werd vanuit het Noord-Willemskanaal, voor die tijd werden bootjes over de dijk getild. Het sluisje was afgestemd op de boot van de familie van grootindustrieel J.E. Scholten, eigenaar van de Paalkoepel en medeoprichter van de watersportvereniging. De speeltuin De Twee Provinciën was een geliefd doel voor schoolreisjes waarbij een rondvaart over het meer een vast onderdeel was.

Om het meer stonden veel vakantiehuisjes, de oevers waren maar heel beperkt toegankelijk. Eind jaren vijftig werd het meer te klein, de gemeenten Haren (waar het grootste deel van het meer in lag), Eelde-Paterswolde en Groningen richtten het Meerschap op met een nieuwe visie op de recreatie: uitbreiding van het meer, toegankelijk maken van de oevers, recreatie voor 20.000 mensen. Daarvoor moesten de vakantiehuisjes verdwijnen of verplaatst worden wat begrijpelijkerwijze op verzet van de eigenaren stuitte.

Het begon met de Hoornseplas. Een zwemplas, die aanvankelijk los lag van het meer en die nu van de noordelijke uitbreiding van het Paterswoldsemeer, het Hoornsemeer, gescheiden wordt door de Nijdam, genoemd naar een zeer talrijke familie van Friese verveners.